GÜVERCİNCİLİK DOLABI VE DE ‘GÜVERCİNCİ’LER
Çok azaldı… Çocukluğumuzun, hatta
gençliğimizin Adana’sında hemen hemen her sokakta bir veya daha fazla dolap olurdu.
“Dolap” derken, aklınıza buzdolabı, elbise dolabı, mutfak dolabı; hatta su
dolabı gelmesin. Bahsettiğimiz, güvercin dolabıdır. Bir, en çok iki güvercin
sığacak boyutlarda göz -göz hazırlanmış dolaplardır bunlar. Birinden
bahsederken “Dolabı var” denildiğinde, anlaşılırdı ki o kişi
güvercin besleyen meraklılardan biridir.
Bizim sokakta İngiliz Yusuf ve Mongol
Refik dolap sahipleriydi. Yusuf, turuncuya çalan saçlarından dolayı “Ingiliz” olarak
bilinirdi. Refik de, her zaman mongol, yani saf ipekten gömlek
giydiği için böyle ünlenmişti. İkisi de saygılı, kimseyi kırmayan, kendi
halinde komşu sayılırdı. İngiliz, her yaz karpuz sergisi açarken, Mongolda,
haftada, onbeş günde bir, üç dört sandık balık getirip nafakasına
destek yapardı.
Yağışsız havalarda, ikisinin sesini
duyardık. Adana evlerinin damı o yıllarda da düz olurdu. Daha doğrusu düz olmalıydı;
yazları, bağa, dağa gitmeyenler akşamüstü damda yemek yer, dama serili
yataklarda, cibinlik içinde uyuyarak hem sıcaktan, hem de sivri sinek belasından
kurtulmuş olurdu. Düz dam, güvercinciler için uygun mekânlardı. Elindeki veya
beslemeyi düşündüğü kuş sayısına göre hazırlanmış dolapları, kuş yemini ve
diğer gereksinimlerini dama yerleştirir, kuşları uçurma seanslarını da yine
damda yapardı.
Güvercincilere kısaca “Kuşçu” da
denilirdi. Kuşçular, çoklukla, biri öğleden önce, diğeri ikindi olmak üzere
iki kez uçuş yaptırırdı. Havalandıracaklarını alıp birer birer yukarıya doğru
fırlatırdı. Yanılmış olabilirim, sanırım her defasında on kadar kuşa uçuş
görevi veriliyordu. İlk anda çevre damlara, ağaçlara konan kuşlara , ucunda
kırmızı bez parçası bağlı kamışı sallarken ıslık çalıp “Kak!..” diye
seslenmek gerekirdi. Kak, “Kalk” yani “Havalan” anlamındaydı.
Kuşçuların ıslığı hep ayın usulde çıkardı; üst dişlerini, gerili alt
dudaklarına yapıştırıp dişlerinin arsında verdikleri havayla becerirlerdi.
Hayatım boyunca belki bin kez deneyip de yapamadığım şeydir o kuşçu ıslığı.
KUŞ ISLIĞI
İkisi, üçü havalanırken diğer görevliler de
harekete geçer ve hızla yükselerek dolap merkezli daire çizerek uçarlardı.
Galiba, uçarken bir yandan da dolaplarının bulunduğu yere bakarak kuşçunun yeni
komutunu beklerlerdi. Ucu kırmızı çaputlu (bez parçası) kamış arada sırada
sallanıyorsa, bunun anlamı “Uçuşa devam” demekti. Her uçuşun kaç
dakika sürdüğünü söyleyemem. Ancak, artık aşağıya inmeleri gerektiğinde, kuşçu, “Parlakçı” diye
bilinen güvercinlerden birini alıp kanatları serbest kalacak şekilde, arka yarısını
kavradıktan sonra aşağı yukarı sallardı. Parlakçı, her harekette sürekli kanat
çırpardı ki, bu işleme “Parlak çekmek” denilirdi. İnanması zor, hatta
çok zor ama gerçek, yüzlerce metre yükseklikte de olsa, havadaki güvercinler
parlak çekildiğini görüp bazen pike yaparak, bazen taklalar atarak inerdi.
PAHASI KAÇA?
Hangileridir bilemem, bazı cins kuşlar çok
yüksek fiyatla alıcı bulurdu ki, günümüzde de ikinci el otomobil fiyatına
güvercin alım-satımı yapıldığını duymaktayım. Değerli kuşlardan yavru almak,
sadece zevkine varmak için değil, aynı zamanda getirisi için de önemliydi.
“Hangisi değerli, hangisi değersiz?” sorusunu cevaplayamam. Aklımda kalan
cinsleri sayabilirim; paçalı, aynalı, taklacı, posta, on teker, sabuni,
mermeri, dönek…
Güvercin ve güvercincilikle ilgili yazılacak çok şey var ama köşemizde yer kalmadı. Sadece şu kadarını ekleyelim; tarih boyutunda çok kısa sayılabilecek bir süre öncesine dek insanlar posta güvercinleriyle haberleşebiliyorlardı. Kurtuluş Savaşında, Toroslardaki Ulusal Güçlerimizin de posta güvercini kullandığını büyüklerimizden duymuştuk.
