ÜÇ URUP
EKMEK
Yakında
biraz daha değer kazanacağından kuşkum yok!.. Ekmek 5 lira oldu. Ortalama düzeyde, üç çocuklu bir aile günde en
az 6 ekmek tüketir; etti mi 30 Liradan
ayda 900 Kâat!.. Çocukların defter, kalem, kitap giderleri, harçlık
almasalar bile ayda en az 300 kaime
tutmaz mı? Tutar elbet!.. Tencere için
de neresinden bakarsanız bakınız, yevmiyesi ellilikten aşağı değildir. İşte, sadece bu kalemler temizinden üç bin
lirayı ezip bitirdi bile. Kılık yok, kıyafet yok, elektrik, su, telefon, gaz
faturası yok, kira yok, konut vergisi yok, yok oğlu yok daha!..
Yakın
geçmişe dek tasarrufa zorunlu ailelerin temel gıdaları arasındaydı “Peynir-ekmek, zeytin-ekmek”. Maşallah,
peynirin ibresi 200 Lirayı yakaladı. Zeytin zaten “memleket gıda ayarı” gibi kararttı etiketleri. Bir yumurta 4 Lira
olur mu arkadaş? Olmuş bile… Baldı, kaymaktı pekmezdi; bunlar artık hatıralarda
kalmış gibi. Sucuk, salam mı dediniz?
Boş verin canım!.. Bu ürünlerde sağlığa zararlı gıda koruyucuları var, onun
için unutun gitsin!..
URUP EKMEK ÇAĞI
1960’lı
yılların başlarında lisedeydim. O yıllarda, münâsip bir katığı tüketmek için
urup ekmek yetiyordu. Bakkalların tezgâhında mutlaka ekmek bıçağı olurdu. Zira
bir ekmek küçük bir aile için fazla gelebilirdi ve yarım ekmek isteyenler çoktu.
Bazen de urup ekmek yeterli gelebilirdi.
Urup, Adanaca’da “Çeyrek” demektir.
Çeyrek altın bile “Urupluk” diye
bilinirdi. Bir ekmek fazla gelecekse, üç urup ekmek, yani yarım artı çeyrek ekmek
alınırdı.
Adana’nın
ekonomik ve tarımsal sıçramalar sergilediği 1950 ve 1960’lı yıllar içinde
dışarıdan binlerce kişi çalışmak için gelirdi. O yıllarda işçi sözcüğü pek
yaygın değildi ve yerine “Amele”
kullanılırdı. Bunlar, öğle paydosunda en yakın bakkala giderek urup ekmek
siparişiyle başlar, içine katık olarak da elli kuruşluk peynir veya zeytin, ya
da tanesi 15 kuruşa satılan iki kaynamış yumurta alarak öğünü kurtarırdı. Urup
ekmek o denli dişe değer önem taşırdı. Söz katıktan açılmışken, diğerlerinden
da biraz bahsetmezsem başıma saçkıran düşebilir. Helva meselâ… Şeker sucuğu
da esaslı katık sayılırdı. Küçük çanak yoğurdunu unutur muyum hiç!..
Zamanımızda yoğurtlar toprak kâselerde satılırdı. Büyük çanak yarım kiloluk,
küçük çanak da urup kiloluktu. Sonradan cama döndüler. Yoğurt alacaksanız,
evden bir kap getirmeniz gerekliydi. Çünkü boşaltılan çanak yoğurtçuya iade
edilirdi. Amele ise dükkânın önünde bir yere oturup çanağı temizleyerek doymuş
vaziyette iade ederdi bakkala.
KOCAMAN EKMEK 20 KURUŞTAN SATILIRDI
Şimdiki
ekmekleri teraziye vurunca anlarsınız; görüldüğü kadar büyük değil. Modern maya
ve bilmediğim katkı maddeleri yüzünden içi “fos”
ekmekleri zamanımızdakilerle kıyaslayamazsınız. Bir kere o ekmekler dolu
doluydu. Yarım ekmeğin içi, köftelik bir kilo kıymayı kaldırabilecek kadar
bereketliydi. Şimdikilerde iç yok ki birader… Kızarmış kabuk!..
Aynı
hamurdan beş tür ekmek üretilirdi; topak
somun, uzun somun, tava, çakıl ve tırnak ekmekleri… Topak, yuvarlak kesilir
ve daha çok çifteli ekmek yapımında tercih edilirdi. Tava ekmeği, tenekeden
biçimlendirilmiş, üstü biraz daha geniş mink teknelerdi. Hamur ikiye bölünüp uzunlamasına
ve yan yana tavalara yerleştirilerek pişirilirdi. Çakıl ekmeği, kebapçılar için özel yapılan ince, uzun ürünün adıydı.
Tırnak ekmek ise, bildiğimiz pideye denilirdi. Hepsi de doyurucu
ekmeklerdi. Bazı fabrikalar işçileri için biraz ufakça yuvarlak somun
yaptırırlardı. Onlar da çok lezzetli olurdu. Ben Millimensucat Fabrikasının
dağıttığı ekmekten birkaç kez yedim.
Bir
ekmek 20 kuruştu. Dedem, yaşıtlarıyla sohbet ederken sık sık “Lan
buğadar bahalı olur mu Allahın ekmee? Allahım ki, biz beş kuruşa bir okka ekmek
alırdık ki, ye ye bitiremezdik. Başımıza daş yağacak daş!..” derdi.
Müteveffalar
mezardan, maaz-Allah, çıkarsa, ekmeğin 5 Lira olduğunu görür görmez yıldırım
hızıyla mezarlarına dönmez mi sanıyorsunuz?
