Adanamız ve Tıbbiyat
“Saçkıran illetine karşı… Bismillahirrahmanirrahim… Urup
kiyye(*) kırmızı halep keçisi sütü
sağıla. Toprakta bir sene evvelinden kalmış irice lahana kökü yakılıp kül edile
ve üç çömçe halis zeytinyağı ile birlikte yeni sağılmış sütle karıştırıla.
Sabah- akşam ovuşturulup sürüle. Bi-izn-illeh şifa bula.”
Nur içinde yatsın, valide
vefat ettikten sonra, orada burada muhafaza edilmiş nice eşyamız bazen konu
komşu, bazen de hısım akraba tarafından “kalk
gidelim(**)” edilmişti. Üzeri eski Türkçe yazılı, dedelerimizin
dedelerinden kalma kılıç ile el yazması birkaç kitap da sır olmuştu.
Kitaplardan bir de, belki 60, belki 80 sayfalıktı ve ilaç tarifleri veriyordu.
Duru, büyük ihtimalle Adana Türkçesiyle yazılmış, kolay anlaşılabilir bir kitaptı.
Yukarıya aldığımız tarif, aklımızda böyle kalmış. 5 kardeştik ve hepimiz birden
saç kırana uğramıştık. Aylar boyu,
nice ilaçlar uygulandı. Biri de, işte bu kitaptan aldığımız kırmızı halep keçisinden yeni sağılmış
sütle yapılanı idi. Böyle bir keçiyi bulmamız çok zaman almıştı. Günlerden bir
gün, Döşeme Mahallesi’nin Alaman Fabrikası taraflarında şişman fakat hayli
kısa, iki-üç haftadır jilet yüzü görmemiş beyaz sakallı, sevimli birinin
önündeki beş-altı keçi ile konuşmakta
olduğunu gördük. Adamın keçice bilgisine kapılmışken, kırmızı Halep keçisini
fark ettik.
Koşturup pedere anlattık.
Eş-dost harekete geçirildi ve şimdiki
Emniyet Müdürlüğü’nün bulunduğu alandan birkaç lahana kökü bulundu.
Saçkırandan kurtuluşumuzu
buna mı bağlamalıyız, yoksa jiletle çizilerek kanatılmış yüzeye sürülen çinkosülfat eriyiğine mi, burası na-malumdur…
Kur’an-ı Kerim’de adı geçen Lokman Hekim Adanalıydı…
Hazret-i İsa Efendimizin
Akranı Diyoskorides, asıl ününü, 16
asır boyunca 7 dilde okutulmuş 5 ciltlik tıp kitaplarına borçluydu. O da,
Anavarzalı, yani Adanalıydı… Yunan Mitolojisinde pek bir bilinen Eskülap (Asklepiyos) da, Ege
sahillerinde yapacağını yaptıktan sonra, bir yunus balığına atladığı gibi bol ot ve zehirli yılana sahip Yumurtalık
ilçemizi mesken tutmuştu.
3 bin seneyi aşkın bir
tarihlerde, Adana’da önemli misyon yüklenmiş Mısırlı koloniye otacılık yapan Satsnefru (Sitsneferru veya öyle bir isim
işte…), aslen Mısırlı olmakla birlikte, büyük tıbbiyat hizmetindeki ömrünü
Adana’da tamamlamıştır.
VE ÇERÇİ YUSUF
Çok rastlardık o zaman; adam
doktor-doktor dolaşmış, derdine çare bulamamış. Hocalara muska yazdırmış, gene
derman yok!.. Böylesi insanlar dertlenmeye başlayınca, büyüklerimiz adamın
çaresizliğine değil, cahilliğine acırlardı. Çünkü, bir adam bir kez, iki kez doktora gidip de çare bulamamışsa,
hacıya hocaya değil, doğrudan Çerçi Yusuf’a gitmeliydi. Adı konulmamış,
daha önce görülmemiş, bilinmemiş nice marazlılar için kesin çözüm, Rahmetli
Çerçi Yusuf’tu. Tek sıkıntı, ne zaman gidilirse gidilsin başının kalabalık
oluşu idi. Çünkü, sadece Adanalılar değil, civar köy, kasaba ve kentlerden de
dermansız dert sahipleri gelirdi rahmetlinin kapısına. Tabii ki bunların pek çoğu doktora 5, ilaca 7-8 lira
veremeyecek fakir-fukara insanlardı. Çerçi Yusuf, derdi dinler dinlemez bir
kağıda azıcık ot, bir miktar dövülmüş bir şeyler, yahut küçük şişeye koyduğu
kıvamlı bir sıvıyı eline tutuşturup nasıl kullanılacağını anlatırdı. Sözünü
mutlaka “Annadın mı?” ile bitirir,
gerekli görürse tekrar- tekrar anlattıktan sonra, 20 kuruş ila en çok 1 lira
arasında bir bedel alıp sıradaki müşteriye dönerdi.
(*) kiyye: 1 Nisan 1931 gününe kadar
geçerliliği korunmuş eski bir ağırlık birimi. Okka olarak da bilinirdi. 1 Okka
veya kiyye’nin 1282 gram olduğu kabul edilir. Urup, yani çeyrek kiyye ise,
yaklaşık 320 gram demektir.
(**) kalk gidelim etmek (argo): sahibinden
gizli alıp götürmek. Çalmak…
ARAŞTIRMACI YAZAR: NURETTİN ÇELMEOĞLU
