İKİ DİRHEM İLE BİR ÇEKİRDEK

İKİ DİRHEM İLE BİR ÇEKİRDEK

Çocukluğumda bağlarımız bağa benzerdi. Akrabadan  Abidinağa’nın  yeri Kireçocağı bağlarındaydı. Yaşlı, kocaman harnup ağacının meyvesine bayılırdım ve bu nedenle her yl bir sepet dolusu kısmetim gelirdi.

Babam “Bir gram bal için bir çeki odun çiğnenmez” diyerek itiraz etse de babaannemin “Karışma, çocuk severek yiyor. Bunun faidesi çok” dediği için de tepkisini yumuşatıp kafasını “Allah, Allah!.. Hayret!..” anlamında tek yöne sallamakla yetinirdi.

Yaşamımdaki yeri pek önemli olan Bağ Dönemi sona erdikten sonra uzun süre harnupsuz kaldım. Derken, 1966’da Kadıncık Baraj ve santrallerinin proje ve kontrol müşavirliğini yapan Belçikalı Firmada tek Türk olarak çalışmaya başladım.  İş yerim ve bir dönem kaldığım lojman Torosların sevimli bucaklarındaydı. Merkez Şantiyemiz Şamlar (Şimdi Meşelik), Manaz (Şimdi Beylice) ve Kızılçukur köylerinin ortasındaki derin vadideydi.

Günlerden bir gün, odacımız yanıma gelerek kulağıma yanaşıp “Haraç yen mi?” diye sordu. Şantiye kurulurken köylülere “Bana aklı başında, kafası çalışır, laftan anlayan odacı lazım” demiştim. “Beşi bitirimiş, şahadetnameli (ilkokul mezunu demektir) Avare Memet tam size göre. İstanbul’da da çalıştı” demişlerdi. Mehmed’in söylediklerini yanlış anladığımı düşünerek tekrar ettirdim. Yanlış yok; haraç yemek isteyip istemediğimi soruyordu.

Bir süre sorunun neye dayanmış olabileceğini düşündüm. İşe girmek için adını yazdıran yüzlerce köylüden alınabilecek “hanut” olabilirdi belki. “Nasıl oluyor bu haraç?” diye sordum. “Sen haraç yen mi yemen mi, onu söyle. Burada haraçtan çok ne var!..” demez mi, merakım arttı. Gözünün içine bakıp duruyordum ki Mehmet penceremin karşısındaki yamacı gösterip “Baksene, ağaçlar haraç dolu. Köylüleri görmüyon mu? Toplayıp Mersin’de satıyor” dedi. Aynı anda da zihnimde yüzelli mumluk lamba yanıp söndü. Haraç, harnubun yerel adı olabilirdi. Nitekim öyleymiş de…  Anlayacağınız, Kadıncık şantiyelerinde geçirdiğim 8 yıl içinde haraçtan bol bol nasiplenmiştim.

Yıllardır şöyle çiğnenebilir harnupla karşılaşmış değildim. Geçenlerde Tekir’de gözüme çarptı. Birini kırıp çiğnedim; eski harnupları andırıyordu. Büyük sevinç ve heyecanla bir miktar aldım. Şimdi her gün iki-üç tane yiyerek nefis körletiyorum. Vakıa, çiğnemesi zor, sık aralıklarla yer almış sert mi sert çekirdeklerini ağızda ayıklamak da pek kolay değil ama, seviyorum kardeşim, ne yapayım; zor mor, halvet olmaya değer bence.

Yazı başlığını  “İki dirhem bir çekirdek” diye atmıştım ya, işte bu çekirdek, harnubun çekirdeğidir. Asırlarca, belki binlerce yıl ağırlık ölçüsü olarak kullanılmış harnup çekirdeği. Alimlere göre, boyutu farklı bile olsa ağırlığı değişmeyen tek bitki çekirdeği, harnubunkiymiş. Dört çekirdek bir dirhem edermiş. Dirhem, Okka’nın dörtyüzde biri. Yani ki, 1600 harnup çekirdeği bir okka gelirmiş; iyi mi? Peki okka ne kadar çeker diyrsanız, o da 1283 grama eşit. Büyüklerimiz okkayı yaşamış. Ekmeği bile okkayla alırlarmış…

Dirhem dedik ama, harnup çekirdeğinin diğer bir ölçü birimleri Karat ve  Miskal’le de hısımlığı var. Elmas ticaretinde kullanılan karat 2 çekirdek karşılığıymış. Zaten sözcük harnubun Latince adı keratonia’dan geliyormuş.  İnci tartımında kullanılan Miskal de 6 çekirdek tutarmış.

Bazı kaynaklara göre Eski Osmanlının altın paralarından biri de iki dirhem bir çekirdek ağırlığındaymış. Kılık kıyafeti gösterişli olanlar için “İki dirhem bir çekirdek giyinmiş” demelerinin ardındaki gerçek buymuş.

Haaa, harnubun Viagra’dan daha etkili olduğuna dair iddialar var ama o konuda bilgim yok(muş).