EŞKİ’Yİ, EKŞİ’DEN EKŞİ OLARAK BELLEMİŞTİM
Çocukluğumun
Adanasında ekşi pek tedavül etmez, onun yerine eşki hakimiyeti ağır basardı. Örneğin ekşi limon yoktu o yıllarda, eşki
leymunla idare ederdik. Koruk pekmezi de eşki değil ekşiydi. O yıllarda
ekşi ile eşkinin aynı niteleme olduğunu bilmediğimden, “Acaba eşki mi daha ekşi yoksa
ekşi mi?” sorusuna habire cevap arayıp dururdum. Bir süre turunç
ekşisinı ekşi, limonunkini eşki kabul etmiştim. Çünkü alıcı da, satıcı da”Eşki leymun” derdi. “Eşki turunç” diyenle hiç
karşılaşmadım.
Birden
aklıma takıldı; gençler, bizlerin hâlâ limon yerine ekşi limon dememizi yadırgar. Çünkü
pek çoğu, bir zamanlar bol miktarda tatlı limonun da pazarda satıldığını bilmez.
Biz o yılları yaşadık; tatlı limon alışverişimiz oldu. Özellikle böbrek
rahatsızlığı çekenler, mevsimi ne kadar sürerse, aksatmadan düzenli olarak
tatlı limon yerdi.
Yıllar
önce Ankara’da bir dostun evindeydim. Limon gerekti. Hemen fırlayıp karşı
bakkala gittim. Bazı yerlerde limonun bizdeki gibi kiloyla değil de taneyle
satıldığını biliyordum. Bakkala, “Ekşi limonu taneyle mi satıyorsunuz
taneyle mi?” diye sordum. Bakkal aniden donmuş gibi nefes almaksızın
gözleriyle beni tepeden tırnağa süzdü. Neden sonra suratını yamultup, ”Taktığın kravata bakan da seni efendi biri
zanneder. Alay etmek yakışıyor mu?” diye terslendi. Saniyesinde aklım
başıma geldi. Tatlı limonu belki de hiç duymamıştı. Benim ekşi limon tabirim,
bir bakıma “Tatlı bal” veya “Islak su” demek gibi saçma gelmişti. Durumu düzeltmek için çok dil döktüm. Sonunda
inanmış gibi yaptı ama inanmadığından eminim.
Macaristan’la
çok çalıştım. Bir tarihte, iş yaptığım devlet firması yetkilisi Bayan Prenek konuğumdu. İş
görüşmelerimiz bittikten sonra Adana turu yaptık. Portakal bahçesine götürdüm. Cennete girmiş gibi coştu. Eliyle portakal
kopardığına inanmakta bile zorlandı. Bahçeyi dolaşırken tatlı limon verip
denemesini istedim. “Teşekkür ederim ama ekşi yiyemem” dedi. Tatlı olduğunu
anlattım. Pek inanmadı ama hatır için dilinin ucuyla denedi. Ardından dilim -dilim
yedi. Yerken de ”Hayâl dünyasındayım, ya da rüya görüyorum” sözleriyle heyecan
ve sevincini vurguluyordu.
Prenek
tatlı limon deneyimini Macaristan’da anlatmış. İnanmamışlar. Birkaç gün sonra Budapeşte’ye
gitmek üzereyken çektiği teleks metni sadece “tatlı limon ricasıydı”. Şansları varmış. İki kilo bulup götürdüm.
Büroya ulaştığımda büyük bir kalabalık beni bekliyordu. Prenek elimdeki poşetin
limon olduğunu anlamıştı. Kaptığı gibi masada hazırlanmış olan tabaklara
yuvarlak dilimler halinde servis yapmaya başladı. O gün gördüğüm toplu heyecanı
ömrüm boyunca unutamam. Tadına bakan
telefona sarılıp birilerine haber veriyordu. Öyle ki, birkaç dakika sonra
koca toplantı salonu hıncahınç dolmuştu. Prenek sonraki servisi çok daha
incecik dilimler halinde yaparak herkese yetiştirmeye çalıştı.
Yeşil
erik bana dert olmuştu. Halama göre eşki, anneme göre ekşiydi. Demek ki halamın
yediği daha ekşiydi. Pekii, ben ne diyecektim? Isırdım, evet ekşiydi ama eşki
gibi mi ekşiydi yoksa ekşi gibi mi ekşiydi? Karar veremedim bir türlü.
Eşki
sözcüğü çok yaygın olmasına karşın bağda, bahçede toplanan uzun yapraklı otun
adı ekşimikti. Eşkimik diyeni duymadım. Şimdilerde o otu ekşimik diye bilen yok; kuzu kulağı diyorlar. Hafif ekşimsidir.
Zeytinyağlı sarmasına bayılırım.
Aklıma takıldı. Limon görmeye dayanamayan zurnacının karşısına geçip şakır- şakır damlatarak limon somurunca adamın suratı ekşir miiii yoksa eşkir mi? Bir de, zurnanın sesi acaba değişir mi? Yazar: Nurettin Çelmeoğlu
