HOKKA VE DİVİTİMİZ OLMAZSA, OLMAZDI

HOKKA VE DİVİTİMİZ OLMAZSA, OLMAZDI

Öğrenciler ne zamandan beri hokka ve divit kullanmıyor, farkında değilim. Tahmin yürütmek gerekirse, 1960’ların başı diyebilirim. Çünkü o yıllarda tükenmez kalem yaygınlaşmıştı. Ucuzdu, emniyetliydi ve kullanımı pek kolaydı.

Divit, bildiğimiz dolmakalemin haznesiziydi. Ucu, elde rahat tutulacak kalınlıkta, yukarı doğru incelen sap ve alt tarafındaki sıkı yuvaya geçirilen metal yazı ucundan oluşurdu. Yazı ucu mürekkebe batırıldığında, birkaç sözcüğü yazabilir, ardından tekrar tekrar mürekkebe batırılırdı. Kullandığımız ilk divitler tahtadan yapılmıştı. Sonradan, plastik olanlarıyla tanıştık. Divit icad edilmeden önce, yazıcılar kartal tüyünü, dip tarafını keskin bıçakla şekillendirip kullanırmış. Güzel yazı meraklıları ve hattatlar ise, çeşitli kalınlıkta uçlar şekillendirerek kargıdan yapardı divitini.

Divit var, mürekkep gerek. Mürekkep şişesini mektebe götür-getir, zor. Devrilirse ortalık batacak. İyi kapatılmazsa da ya çanta rezil olacak ya da giysi. Giysi dediysem, biz ilkokulu bitirinceye dek önlük giymek zorundaydık. Ucuz olsun ve zengin-fakir belli olmasın diye, çözgüsü beyaz, atkısı siyah pamuk ipliğiyle dokunmuş, “Yerli Malı” kumaştan dikilirdi.

Şişeyi beğenmedik… Eee!..  Ne yapacağız?.. Kolayı var, hokka kullanacağız. Çünkü hokkadaki mürekkep kolay kolay bela olmaz. Devrilse de, mürekkebi tutar, akıtmaz. Emniyetli yani. Üstelik kapağı yok, tıpası yok, musluğu-vanası yok. Bizim kuşak ve büyüklerimiz ile bizden az küçük olanlar bilir; yeni nesile gelince, gördüklerini, hatta bazılarının duyduklarını bile sanmıyorum. Bu nedenle, kullandığımız döneme göre tarif etmeye çalışayım…

Hokka, dört-beş santim çapında, altı – yedi santim kadar yüksekliği olan silindir kap. Bunun içine, üstü aynı çapta olan huni oturtun. Huninin alt deliği, yazı ucunu kabul edecek kadar dar olsun. Silindirin tabanı ile huni ucu arasında da bir buçuk santim kadar aralık kalsın. Silindire koyacağınız bir santim kadar yükseklikteki mürekkep, hokka devrilse bile, huni ile silindir arasında kalacağı için dökülmeyecektir. Ortalığı rezil etmek isterseniz, hızlı hızlı sallamak zorundasınız ki, birkaç damlası dışarı fırlayabilsin.

“Hokkamız, divitimiz var” diyelim. İşe yaramaları için ne gerek? Mürekkep gerek. Mürekkep için iki seçeneğimiz vardı; hazır mürekkep, ya da sulandırılıp kullanabileceğimiz toz mürekkep. Hazırı, bir buçuk-iki Lira gibi yüksek fiyatlı olduğundan kapalı küçük zarflarda 20 kuruşa satılan toz mürekkep daha çok yeğlenirdi.

Resmi dairelerde, fabrikalarda, yazıhanelerde hokka-divit kullanılırdı. Nüfus kayıtlarımız bile bu gereçlerle tutulur, orta boy defter hacmindeki nüfus cüzdanımızın sayfaları da yine hokkaya batırılmış divitle doldurulurdu. Varlıklılar ve üst düzey yöneticiler dolmakalem kullansalar da, hokkayı, diviti masalarından eksik etmezlerdi.

Gelelim biz çocuklara (60 – 65 yıl evvel biz de çocuktuk, inanır mısınız!)… Bizim ne işimiz vardı hokkayla, divitle, mürekkeple? Cevap vereyim; ilkokul ikinci ve üçüncü sınıf derslerimizden biri de “Yazı” idi. Büyük harf ve küçük harf yüksekliklerini belirlemek üzere açık gri çizgileri olan özel yazı defterimiz olurdu. Bu dersi haftada bir görür, o gün hokka ve divitimizi götürürdük. Yanımızda, ince, orta ve tablalı dediğimiz kalın yazan uçlarımız da olurdu.  Normal yazı, iri yazı, kalın yazı, italik yazı gibi başlıklarla görürdük bu dersi. Çalışma konularımız da Atatürk’le başlar, ata sözleriyle sürerdi.

Güzeldi be o zamanlar!..

Bilgisayar kullanmaya tenezzül bile etmezdik biz. Daha icat edilmemişti çünkü.